Koncert festiwalowy odbył się w zabytkowym kościele parafialnym p.w. Podwyższenia Krzyża Św. w Świedziebni. Pieśni pasyjne i wielkopostne wykonało 12 uczestników z województw kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Muzyczne spotkanie chórów, towarzystw śpiewaczych i wokalistów (solistów) nie miało charakteru konkursu. Był to przegląd możliwości twórczych i takim pozostanie.

W Świedziebni zaprezentowało się 5 zespołów wokalnych: „Józefinki” ze Świecia n/Osą, „Nowalijki” z Chełmna, „Byle Babki” z Łąkorza, „Anibabki” z Kurzętnika, „Wszyscy Razem” z Brzozia, 2 wokalistki: Katarzyna Olszta ze Świedziebni i Julia Kozłowska z Brzozia oraz 6 chórów: św. Franciszka z Górzna, Harmonia z Nowego Miasta Lubawskiego, Osięciny z Osięcin, Chorus Culmensis z Chełmna, Belcanto z Rypina, Arioso ze Świedziebni.

– Najważniejsze święto Kościoła katolickiego – Wielkanoc poprzedza sięgający IV w. czterdziestodniowy post – opisuje tradycję pieśni wielkopostnych Grzegorz Kubies. – W liturgii tego okresu szczególne miejsce zajmują trzy idee: chrzest, pokuta i męka Pańska. W polskiej religijności zwłaszcza temat męki – do którego popularności przyczyniły się niewątpliwie naznaczone cierpieniem dzieje Polski – zyskuje nadrzędne znaczenie. Wyrazem szczególnego charakteru Wielkiego Postu jest akcentująca wydarzenia z życia Chrystusa liturgia, zwłaszcza Wielkiego Tygodnia, a od średniowiecza począwszy bogata i różnorodna twórczość malarska, literacka oraz muzyczna.

Na gruncie polskim dramatyzacja liturgii mogła nastąpić już w XII w. Poświadcza to scenariusz Procesji na Niedzielę Palmową, zapisany w antyfonarzu krakowskim przed 1253 r. Śpiewano wówczas antyfony, responsoria i hymny. W następnym stuleciu także inne części liturgii Wielkiego Tygodnia podlegały dramatyzacji: Ostatnia Wieczerza, Złożenie i Podniesienie krzyża. Śpiew stanowił również ważny czynnik konstrukcyjny w średniowiecznych oficjach. W oficjum o nawiedzeniu Grobu posługiwały się nim główne postacie: Marie i aniołowie.

Najwcześniejsze zachowane w źródłach polskich wielkopostne pieśni liturgiczne pochodzą z XV i XVI w., są to sekwencje (Stabat Mater Dolorosa) i hymny procesyjne (Gloria laus et honor, Vexilla regis prodeunt). Choć już w XIII w. władze kościelne nakazywały odmawianie w języku polskim Wierzę, Ojcze nasz, Zdrowaś i Dekalogu, to pierwsze przekłady łacińskich pierwowzorów zawierają dopiero szesnastowieczne kancjonały protestanckie. Niezwykle popularna sekwencja Stała Matka Boleściwa znajduje się w Kancjonale Walentego z Brzozowa (1554), hymn Chwała, sława, wszelka w wielu kancjonałach, z których wymienić należy: Jana Seklucjana (1547), Szymona Krofeya (1586), Piotra Artomiusza (1587). Z pieśniami czysto liturgicznymi łączą się tzw. „pieśni do czytania” – liczne w XVI w. polsko-łacińskie utwory poetyckie, naśladujące hymny. Przesycone pierwiastkami antycznymi miały zastosowanie w prywatnych medytacjach.
W okresie Wielkiego Postu w średniowieczu i renesansie komponowano także lamenty inspirowane Lamentacjami Jeremiasza, oraz wywodzące się ze dramatów liturgicznych plankty, które wykonywano w Wielki Piątek w czasie improperiów. Jedynym zachowanym polskim planktem jest utwór Posłuchajcie, bracia miła (po 1459).

Pieśni wielkopostne komponowane są także dzisiaj, jednak ich intensywny rozwój przypada na XVII i XVIII w., teksty oraz melodie (najczęściej anonimowych twórców) dotarły do naszych czasów m. in. dzięki pracy pierwszych zbieraczy folkloru religijnego: M. M. Mioduszewskiego (Śpiewnik kościelny…, 1838) oraz T. Klonowskiego (Szczeble do nieba…, 1867). Do najstarszych należy pieśń Krzyżu Święty, stanowiąca przekład hymnu Vexilla regis prodeunt (przekł. XVI w.). Z XVII w. pochodzi lament Ludu mój, ludu i utwór Jezu Chryste, Panie miły autorstwa A. Różniatowskiego. Teksty: Ogrodzie oliwny; Ty, któryś gorzko i Wisi na krzyżu powstały w XVIII w. Pozostałe pieśni pochodzą z późniejszego okresu, figurują w wymienionych wyżej źródłach (Mioduszewski, Klonowski): Ach mój Jezu; Jużem dość pracował oraz w wielokrotnie wznawianym w XX w. śpiewniku J. Siedleckiego (1928): O Głowo, uwieńczona; Panie, Ty widzisz i W krzyżu cierpienie (tekst K. Antoniewicz).

Nadrzędnym tematem powyższych pieśni jest temat męki, ukazany w perspektywie relacji ewangelicznych (Ogrojec, biczowanie, korona cierniowa, krzyż, śmierć). Najczęściej podmiot zwraca się do Ukrzyżowanego, w słowach pełnych współczucia i żalu, bądź też sam Chrystus przemawia bezpośrednio do nas (Jużem dość pracował; Ludu mój, ludu).

Organizatorami interesującego przeglądu byli: Chór Arioso, Gminna Biblioteka Publiczna w Świedziebni oraz Parafia św. Bartłomieja w Świedziebni, a wsparcia finansowego na ten cel udzielili Wójt Gminy Świedziebnia, Powiat Brodnicki oraz Spółdzielnia Mleczarska Ekomlecz.

Gośćmi VII Festiwalu Piosenki byli poseł na Sejm RP Zbigniew Sosnowski, starosta brodnicki Piotr Boiński, przewodniczący Rady Gminy Świedziebnia Jarosław Cyrankowski.

Oprac. (wind)

1 2 ►